Door Robert van der Noordaa
Ton Verhagen studeerde Cultuurtechniek Wageningen, NM21, in 1975 studeerde hij af. Zijn carrière begon met het werken bij Dienst Landelijk Gebied, dat was toen onderdeel van het ministerie van Landbouw. Hij werkte een tijd in Peru op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. In Polen deed hij een EU-project, er moest een betalingsorgaan voor de directe betalingen in de landbouw opgezet worden. Daarna ging hij op de ambassade in Kiev werken. Ton Verhagen werkte ruim 5 jaar in Oekraïne op de Nederlandse ambassade als landbouwattaché. Hij zag in die jaren het land enorm verbeteren.
Kan je kort aangeven hoe je in die 5 jaar het land zag verbeteren?
Ik begon nog voor de Oranjerevolutie die in 2004 was. Men zei altijd de Oekraïner gaat niet de straat op, maar dat gebeurde toen wel. Maar dat waren ook deels betaalde mensen die dat deden. Ik had er een geweldige tijd. Elk jaar was er een economische groei van 7 tot 10 procent. Die groei begon in 2001, daarvoor was er geen stabiele groei. De economie was toen slechts 50 procent van 1991 dus de helft van wat de economie in Sovjettijd was. Toen ik in Oekraïne begon was het gemiddelde loon 200 dollar, 5 jaar later was dat al 400 dollar. De huizenprijzen zijn in die jaren enorm gestegen. De salarissen van lokale mensen die op de ambassade werkten waren zo hoog dat ze nooit meer weg gingen. Dat is later wel veranderd toen de lonen buiten de ambassade stegen. In mijn beginjaren reden er overal krakkemikkige auto’s, dat is enorm veranderd. Ik had bij mijn vertrek voor de volgende 5 jaar zeer rooskleurige ideeën. Maar toen begon crisis, nu nog erger. De financiële crisis kostte al 25 procent van economie. Tegelijk met Hongarije vroeg Oekraïne bij IMF toen geld aan. Oekraïne stond toen niet in westerse belangstelling. Het is echter een ontzettend mooi land met zeer veel mogelijkheden. Ik hoop dat ze er bovenop krabbelen, nu is er gelukkig weer wat groei. Die hervormingen moeten doorzetten, dan komt het wel weer goed.
Kan je iets meer vertellen over de band met de EU?
Er was in maart 2006 een startbijeenkomst georganiseerd door de EU in het Radisson hotel. Vanuit Brussel kwamen ze naar Kiev maar gingen ook naar Moskou. In die bijeenkomst liet de EU het hele programma zien wat voor plannen er met Oekraïne waren. Het was een hele duidelijke toonzetting, zo gaan we het doen! Er is toen echter niks besloten. De verhoudingen met Moskou waren geweldig. Op dat moment dacht ik echt dat Rusland ook bij de EU zou komen zo rond 2025. Vanaf 2004 wilde Rusland een ‘free trade agreement’ met Wit Rusland, Oekraïne en Kazachstan. Ik vroeg me toen al af hoe dat zou moeten werken, kon je dan niet ook spullen uit Kazachstan naar Oekraïne halen en dan naar de EU verder verkopen? Rusland stond helemaal niet negatief tegenover een verdrag. Rusland was geen gespreksonderwerp, Oekraïne en de EU en de NAVO waren de onderwerpen. Achteraf gezien is het geweldig onderschat wat het betekent als je met een land als Oekraïne gaat praten over militaire samenwerking zonder daar Rusland bij te betrekken. In die tijd werd Rusland altijd uitgenodigd op elke NAVO bijeenkomst. Oekraïne was daar ook altijd als gast. De EU had toen voorzichtiger moeten zijn, de mening van Rusland was veel belangrijker dan men dacht.
Denk je dat de annexatie van de Krim lang geleden voorbereid is?
Ja dat idee heb ik wel, in 2004 en 2005 heeft Joelia Timosjenko onderhandeld over Sevastopol. De lease van Rusland voor Sevastopol zou pas in 2017 aflopen. Oekraïne had een slechte deal met Rusland, ze kregen geloof ik maar 1000 dollar per jaar of. Timosjenko heeft dat aangepast, verhoogd. Ik heb geen idee wat daar precies gebeurd is. Mogelijk was Rusland toen al boos en is toen het idee al geboren om de Krim af te pakken. Dit was dus al ruim 10 jaar geleden. Het was overigens een autonoom gebied, het is te makkelijk om te zeggen dat dit Oekraïne is vind ik. Ze hadden zelfs grenscontrole voor als je van het vasteland van Oekraïne met de auto naar de Krim ging. Wat me verbaast is dat er niks van verzet plaats vind. Er was 1 dode bij de bezetting, wel worden er af en toe Krim-Tataren vermoord. Die Tataren mochten trouwens pas officieel vanaf 2005 weer op de Krim wonen. Ze werden toen in getto’s gezet. Onder Oekraïens bewind was het ook al een bende. De Russen gaan er nu nog slechter mee om, maar Oekraïners hadden het toen ook beter kunnen doen. Toen wilde Oekraïners zelfs niet dat je in de buurt kwam van de getto’s van de Tataren.
Is een lidmaatschap mogelijk voor Oekraïne in de toekomst?
In dit associatieverdrag staat niks over lidmaatschap, hier zou het anders kunnen gaan. Het lidmaatschap hangt onder andere af van de vorderingen die het land in kwestie maakt. Er zijn 25 hoofdstukken, een land echt zijn huiswerk doen. Voldoe je min of meer dan kan je gaan vergaderen met de EU over lid worden. Het zou ook een beetje raar zijn als je 10 of 15 jaar er over doet om alles in orde te maken dat de EU dan zegt dat je geen lid mag worden. Het is een mooie ontwikkeling dat Oekraïne echt werk maakt van het bestrijden van corruptie. Het liefst niet ministers die het werk maar 1 jaar of 1,5 jaar dat doen, het zou beter zijn als ze dat werk voor langere tijd doen. Sommige zaken zijn overigens al lang geregeld, zoals bijvoorbeeld bepaalde technische zaken en fytosanitair gebied is er al veel in orde. De rechtelijke macht moet aangepakt en hervormd worden, dat is nu langzaam begonnen. Roemenië en Bulgarije mochten in 2004 wel lid van de EU worden, daar was corruptie nog zeker niet helemaal weg. Ik vind het een hele goed zaak voor Oekraïne om de boel te verbeteren. Het is beter zaken doen als je zelfde taal spreekt qua wetgeving. Er kunnen wel wat nadelen voor de Nederlandse landbouw, bijvoorbeeld in Zjitomir worden appels verbouwd die brengen maar 4 cent per kilo op. De fruitteelt in Oekraïne is verouderd, de bomen zijn verouderd. Men kon toen al zien dat er ontwikkelingen moesten komen om deze fruitteelt te verbeteren. Enkele Nederlandse bedrijven telen nu fruitbomen in Oekraïne, specifiek om dit te verbeteren. De grond is daar goedkoper en er is genoeg van. Als ze die fruitteelt verbeteren dan is een kostprijs mogelijk van 20 cent in plaats van de 40 cent zoals we die in Nederland kennen. Maar een land kan quotums instellen om dat te beschermen. De boeren moeten voor zichzelf blijven opkomen. Maar ik als consument betaal liever 99 cent per kilo appels dan 2 euro. het interesseert mij niet zo waar ze vandaan komen.
Wat weet je van het kippenvlees dat nu vanuit Oekraïne naar Nederland komt?
Er is hier een quotum voor ingesteld van 16000 ton, dat quotum was voor het eind van januari al bereikt. Dat quotum is voor de EU, niet voor een specifiek EU land. Kostjoek is de eigenaar van het bedrijf dat het kippenvlees levert, MHP heet het bedrijf. Hij heeft nu 10 verschillende landen waar hij afzet heeft, dat quotum is dus voor hem niet zo nadelig. Wel in het kader van uitbreiding kan het quotum in de weg staan. Dit bedrijf is neergezet met hulp van Nederland, het is Nederlandse technologie. Het is een prachtig bedrijf, in 2007 heb ik het zelf met Minister Veerman bezocht. Dit is geen bedreiging voor Nederland of Europa!! Nu haalt Nederland kip uit Thailand en Brazilië, hoe verantwoord is dat? Dit is een perfect bedrijf, waarschijnlijk beter dan de kip die we nu uit Brazilië halen. Dit bedrijf wil alleen de topstandaard!!
Gaat dit verdrag echt helpen om de corruptie te bestrijden?
Dit is deels een psychologische kwestie. Ook zonder verdrag kunnen en moeten ze een hoop verbeteren. Er lopen echter al meerdere EU-projecten die hierbij helpen. Het verdrag gaat zeker een boost geven, mensen gaan dan geloven in corruptiebestrijding. Met het verdrag krijgt de man op straat in Kiev meer verschillende producten die ook iets goedkoper zijn dan nu. Qua associatieverdrag krijgen ze duidelijk het idee dat de standaard van de EU ingevoerd wordt. Oekraïne links laten liggen gaat ze echt niet helpen, we kunnen ze ook echt helpen. Het is beter om samen te werken als handelsland, we kunnen niet anders dan helpen dit zijn onze buren laten we daar dan ook mee samen werken. Ook Polen als hun directe buurman wil ze graag helpen.
Zou alleen een handelsverdrag mogelijk zijn in plaats van een associatieverdrag?
Nee dit dan niet, een handelsverdrag is alleen maar papier daar aan je niks mee. De EU kan dan wel exporteren naar Oekraïne want ze voldoen wel. Oekraïne kan dan niks met het handelsverdrag. Dat zou een eenzijdige overeenkomst zijn. Met andere woorden dat zou nergens op slaan, dat mag ook niet. Je blokkeert daarmee dan ontwikkelingen in het land. Wij maken krop sla voor 10 cent, maar zij kunnen dat niet. Het verdrag is nu al veel beter voor de EU dan voor Oekraïne. Hervormingen zijn echt nodig. Het zou mooi zijn als ze een goed associatieverdrag komt, dan kunnen we het land echt helpen!
Als laatste vraag, wanneer denk je dat Oekraïne lid zou kunnen worden van de EU?
Acht jaar geleden zou ik gezegd hebben dat dit in 2016 zou plaatsvinden. De EU heeft echter recent gezegd dat ze meer willen stabiliseren, en er zijn nu vluchtelingen. De EU zal Oekraïne niet op korte termijn lid laten worden, 2020 ga je nooit meer halen. Er dienen eerst onderhandelingen gestart te worden, die kunnen voorlopig niet gestart worden. 2025 zou al vroeg zijn als alles in orde zou zijn. De situatie met Rusland moet eerst normaliseren voordat men hier aan kan beginnen, anders schop je Rusland tegen de schenen. Ik dacht in 2003 dat Rusland ook bij de EU zou komen. Rusland is nu betere vriendjes met China dan met Europa, maar 25 jaar geleden was er juist ruzie met China. Vijftien jaar geleden was Rusland hele goede vrienden met Europa. Het is nu niet in te schatten of en wanneer Oekraïne lid zal worden van de EU.
Delen:
